مرکز مطالعات جمعیتی کوهورت مازندران مجری طرح مطالعه همگروهی آینده نگر می باشد.
که این مطالعه در ۲ مرحله انجام میگیرد:
مرحله اولیه: انجام مطالعه پایلوت بصورت توصیفی مقطعی برای امکان سنجی انجام مطالعه همگروهی (ارزیابی میزان مشارکت مردم در طرح، بررسی مراحل اجرایی طرح، ارزیابی توان لجستیک و تجهیزاتی و پرسنلی طرح، و همچنین برآورد دقیق‌تر هزینه‌های اجرايي طرح).
مرحله دوم: مطالعه همگروهی آینده‌نگر که خود شامل سه مرحله است: ورود افراد به مطالعه (Enrolment) و انجام ارزیابی‌های طراحی شده (Risk assessment) و پیگیری افراد برای ابتلا به بیماریهای مزمن مورد بررسی (Follow up and outcome assessment) انجام خواهد شد.
در منطقه شهری (مرکز بهداشتی درمانی شماره ۵)، تعداد ۱۰۰۰ نفر افراد با سن ۳۵ تا ۷۰ ساله که بیش از ۶ ماه در منطقه سکونت دارند خوشه‌گیری سیستماتیک وارد مطالعه خواهند شد. در این مرکز با استفاده از لیست خانوار جمعیت منطقه و با مراجعه تیم دعوت کننده به آدرس آنها افراد واجد شرایط برای شرکت در مطالعه دعوت می‌شوند. اگر زمان مراجعه به یک خانه فردی در منزل نباشد با مراجعه مجدد به درب منزل وی با ایشان تماس گرفته و به مطالعه دعوت میشود. این کار حداقل ۲ بار و به فاصله ۲ هفته صورت میگیرد.
در هر دو منطقه روستایی و شهری اگر افرادیکه دعوت می‌شوند اطمینان برای خروج از منطقه مطالعه قبل از یک سال داشته باشند یا عدم تمایل آنها برای شرکت در مطالعه، وارد مطالعه نخواهند شد. قبل از شروع این مرحله جلسات توجیهی و آموزشی در مورد هدف از انجام کار و نتایج احتمالي آن براي بهورزان، کارکنان مراکز بهداشتي درماني و ساکنين برگزار ميشود
مرحله دوم: مطالعه همگروهی آینده‌نگر:
در منطقه شهری نیز از افراد با سن ۳۵ تا ۷۰ ساله که بیش از ۶ ماه در منطقه سکونت دارند وارد مطالعه خواهند شد. بر اساس لیست خانوارهای منطقه شهری ساری و با مراجعه تیم دعوت کننده به آدرس آنها افراد واجد شرایط برای شرکت در مطالعه دعوت می‌شوند.
در مناطق شهری نیز طی جلسه‌ای پزشک خانواده شهری، کارشناسان مرکز بهداشتی درمانی شهری در مورد اجرای طرح توجیه خواهند شد. پس از تشکیل تیمهای دعوت کننده افراد (یک رابط بهداشتی و یکي از همکاران مرکز بهداشتي درماني) ضمن حضور در محل هدف مطالعه برای هریک از افراد واجد شرایط توضیح داده شده و از آنها برای حضور در مرکز بهداشتی درمانی شماره ۵ شهری برای شرکت در مطالعه دعوت بعمل می‌آید. شرایط شرکت در مطالعه را به همه افراد اعلام (ناخن‌های پا را در یک هفته قبل نگیرند و همراه خود شناسنامه و دفترچه بیمه و داروهايي را که به هر دليلي مصرف مي‌نمايد بياورند) و صبح روز قبل از حضور نيز با تماس تلفني يا ارسال پيامک به افراد يادآوري خواهد شد.
قبل از شروع این مرحله جلسات توجیهی و آموزشی در مورد هدف از انجام کار و نتایج احتمالی آن برای پزشکان و کارکنان مراکز بهداشتی درمانی برگزار میشود.
جمع‌آوری داده‌ها:
پرسشگری و معاینات:
در هر دو مرحله پایلوت امکان سنجی و مطالعه همگروهی آینده‌نگر جمع آوری داده ها به شکل زیر در مناطق انجام خواهد شد.
تیم جمع‌آوری داده‌ها شامل منشی، پزشک عمومی، کارشناس آزمایشگاه، کاردان بهداشت خانواده یا ماما، کارشناس تغذیه و نماینده مرکز کوهورت مازندران بوده و طبق برنامه از پیش تعیین شده در مرکز بهداشتی درمانی مستقر خواهد شد. این افراد در دوره آموزشی برای پرسشگري و اجراي طرح شرکت کرده و بصورت اجراي نقش تمرين کرده و آمادگي لازم را بدست آورده‌اند.
۱- منشی تیم نام شرکت کنندگان در طرح را یادداشت نموده و ضمن توضیح مجدد طرح به اخذ رضایت‌نامه از آنان می‌پردازد. منشی تیم اطلاعات صفحة اول پرسشنامه را شامل اسم، آدرس، محل سکونت، نژاد، وضعیت تأهل، سطح سواد، شغل، مدت استخدام و شماره تماس را پرسشگری و وارد پرسشنامه می‌کند. در هنگام ثبت نام اولیه، از هریک از شرکت کنندگان شماره تماس همراه و ثابت کرفته خواهد شد. همچنین شماره تماس دو نفر از اعضای خانواده، همسایه ها و یا دوستان نزدیک او نیز ثبت خواهد شد.
۲- سپس افراد به پزشک عمومی تیم معرفی می‌شوند و پزشک در مورد سایر سئوالات مربوطه در پرسشنامه با افراد مصاحبه می‌کند. ابتلا به بیماری های جدی پزشکی، جراحی ها و نیز سابقه بستری در بیمارستان (در صورت وجود، با ذکر مدت بستری شدن و نام بيمارستان)، سابقه خانوادگي NCDs به همراه اطلاعات مرتبط با عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر (تغذیه، تحرک بدنی، سیگار و سایر رفتارهای پر خطر) توسط پزشک مورد سوال قرار خواهد گرفت. پس از انجام معاینه دهان و گرفتن فشار خون (بازویی و فشار سیستولیک مچ پا برای بیماری عروق محیطی)، آنان را به واحدهای دیگر معرفی می‌نماید. در صورتی که فرد علائمي به نفع بيماريهاي مورد بررسي دااشته باشد توسط پزشک خانواده به کلينيک تتخصصي باغبان معرفي ميشود تا تحت اقدامات تشخيصي درماني با پرداخت ۵% قرانشيز قرار گيرد.
۳- کاردان بهداشت خانواده در اتاق مستقلی با افراد مصاحبه می‌کند و ضمن اندازه‌گیری شاخص های تن سنجی ( قد، وزن، دور کمر، دور لگن، ارتفاع نشسته/طول پا، در صد چربی بدن) در مورد سطح اجتماعی ـ اقتصادی افراد به مصاحبه می‌پردازد. تاریخچه باروری شامل تعداد همسر، تعداد زایمان، سابقه شیردهی، منارک، منوپوز، استفاده از قرص‌های خوراکي پيشگيري از بارداري، استفاده از HRT، هیسترکتومی نیز سوال خواهد شد. وزن زمان تولد نیز سوال میشود.
۴- سپس فرد به اتاق پرسشگر تغذیه معرفی میشود. پرسشگر تغذیه سئوالات پرسشنامه Food Frequency را در تعدادی از افراد مورد مطالعه انجام خواهد داد که به شکل تصادفی انتخاب می شوند. همچنین از روش یادآمد ۲۴ ساعته طی دو روز متوالی نیز استفاده خواهد شد. این پرسشنامه شامل سوالاتی است که مصرف نان و غلات، گوشت و فرآورده های لبنی، روغن ها، شیرینی جات، حبوبات، سبزیجات، ميوه جات و ادويه جات و روش هاي پخت و پز را توسط افراد بررسي ميکند.
۵- سپس فرد جهت اخذ نمونه‌های بیولوژیکی شامل خون، ناخن، ادرار، مدفوع و مو به آزمایشگاه معرفی میشود. در آزمایشگاه پانزده میلی‌لیتر خون وریدی با رعایت اصول علمی (جهت آزمایشات جدول شماره ۱) از فرد گرفته و داخل يخچال مرکز بهداشتي ـ درماني يا کلمن پر از يخ قرار داده ميشود. جواب هماتوکريت و گروه خوني بلافاصله به فرد داده ميشود. همچنين ۲۵ ميلي‌ليتر ادرار، نمونه بزاق، مدفوع و حتي‌الامکان نمونه‌هاي ده ناخن از فرد گرفته ميشود و در حدود يک مساحت يک در يک سانتي‌متري از موهاي ناحيه پشت سر از محل رويش در يک پاکت جمع‌آوري ميشود. پس از نمونه‌گيري به افراد شرکت کننده در طرح آب ميوه و کيک داده ميشود. تخمين زده مي شود که اين مراحل براي هر فرد تا ۹۰ دقيقه به طول انجامد.
روش پیگیری:
پس از گذشت ۶ ماه از ورود هر فرد به مطالعه یک کاردان یا رابط بهداشتی آموزش دیده مرحلة پیگیری را برای وی انجام می‌دهد. این مرحله بعد از ۱۲ ماه نیز تکرار میشود. فرد مسئول برای پیگیري افراد ساکن در شهر به منزل فرد و براي پيگيري افراد ساکن در روستا به بهورز آن روستا مراجعه ميکند. ابتدا در مورد اين‌که فرد مورد نظر زنده است يا خير سئوال مي‌نمايد. پيامدهاي مورد بررسي شامل:
۱- بیماری های قلبی-عروقی شامل (آنژین، MI، سکته مغزی، آریتمی‌ها و مرگ ناشی از آنها
۲- سرطان‌ها و مرگ ناشی از آنها
۳- بیماریهای مزمن کبد، ریه، کلیه، سیستم عصبی مرکزی و یا مرگ ناشی از آنها
۴- بیماری دیابت یا سندروم متابولیک
۵- مرگ به هر علتی دیگری از قبیل برق‌گرفتگی، تصادف با وسیلة نقلیه، آتش سوزی، حمله حیوانات، غرق شدن، سقوط از ارتفاع، خودکشی و یا ... نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اگر فرد فوت شده باشد علت مرگ وی از اطرافیان سئوال میشود.
در مرحله دوم پس از گذشت یک سال از ورود هر فرد به مطالعه مرحلة پیگیری برای وی انجام خواهد شد و این مرحله هر سال یکبار و به مدت ۵ سال ادامه می‌یابد.
